Tekstil başta olmak üzere otuz kadar yan sanayiye de ham madde sağlayan yerli pamuk, Türkiye ekonomisine katkısını katlayarak artırıyor. 2022/23 sezonunda oldukça sıcak ve kurak iklim koşullarına rağmen üreticilerin kültürel işlemlerini bu zorlu koşullara beceriyle uyarlaması sayesinde bir önceki sezonun yüksek tarla verimi büyük ölçüde korunabildiği ve böylece kütlü ve lif pamuk rekoltesinde tarihi rekor seviyelere (2 milyon 750 bin ton ve 1 milyon ton) ulaşılmış olduğu tahmin ediliyor. Bununla birlikte, bu sezonda küresel ve ulusal ekonomilerde yaşanan yüksek enflasyon etkisiyle üretim maliyetlerinin olağanüstü ölçülerde artmasına karşılık ürün fiyatlarındaki artışın maliyetlere oranla sınırlı kalmasının pamuk üretim bilançosunda daralmaya yol açtığı belirtiliyor. Bu nedenle gelecek sezonda, eğer gerekli destekleme yapılmayacak olursa, ekim alanları ve üretimin mevcut değerlerini korumasının mümkün olamayacağına dikkat çekiliyor.
Türkiye’de pamuk ekim alanları 2022/23 sezonunda 550 bin ha’a ulaştı
‘Ulusal Pamuk Konseyi Pamuk Sektör Raporu 2022’de yer alan bilgilere göre, sadece asıl ürün ‘lif pamuk’ örnek alındığında 2021 yılında 864 milyon dolar değerindeki yerli pamuk ham maddesi tekstil ve hazır giyim sanayilerinde işlenerek brüt 16,3 kat, net 3,08 kat değer artışları kaydetti. Ayrıca, yerli pamukla asli değerinin 3,9 katı kadar cari fazla yaratılmış olması söz konusu bu kazanımın önemini daha da artırıyor.
Son beş sezon itibariyle Türkiye’nin pamuk üretimi ve durumu incelendiğinde, pamuk bilançosundaki olumsuzluklar nedeniyle gerileme eğilimine giren pamuk ekim alanlarının 2020/21 sezonundaki son kırk yılın en düşük değeri olan 359 bin ha (hektar) seviyesinden sonra 4 bilançodaki iyileşmeyle, 2021/22 sezonunda 432 bin ha’a yükseldiği belirtiliyor. 2021/22 sezonunda üretilen 2 milyon 250 bin ton kütlü pamuktan yaklaşık değerlerle 833 ton lif pamuğun yanı sıra 993 bin ton çiğit ve bu çiğitten 149 bin ton yemeklik yağ, 695 bin ton yemlik küspe elde edilirken, ayrıca 149 bin ton linter ile 150 bin ton pamuk telefinin tıbbi malzeme ve kozmetik başta olmak üzere birçok sanayinin kullanımına sunuldu. Aynı sezonda bilançonun daha da iyileşmesi sonucunda pamuk ekim alanlarının daha da artarak içinde bulunduğumuz 2022/23 sezonunda 550 bin ha’a çıktığı görülüyor. Türkiye pamuk tüketiminin ise küresel salgın sonrasında artan taleple birlikte 2022/23 sezonunda 1 milyon 649 bin ton’a çıktığı tahmin ediliyor.
Dünya pamuk ihracatının %80 kadarı 6 büyük ihracatçı ülke (ABD, Brezilya, Avustralya, Hindistan, Yunanistan ve Batı Afrika-CFA ülkeleri: Mali, Benin, Burkina Faso) tarafından yapılırken, dünya pamuk ithalatının %70 kadarı Türkiye’nin 4. sırada yer aldığı 5 büyük ithalatçı ülke (Çin, Vietnam, Bangladeş, Türkiye ve Pakistan) tarafından gerçekleştiriliyor. Buna göre Çin, Hindistan, Pakistan ve Türkiye hem üretim hem de tüketimde öne çıkan dört büyük pamuk ülkesi olarak, özel bir rekabet grubu oluşturuyor.
Yerli pamuk üretimi desteklenmeli, üreticilere eğitim verilmeli
Ulusal Pamuk Konseyi, raporda Türkiye’nin pamuk üretiminin sorunlarını; yüksek üretim maliyeti, verim ve kalite kayıpları, desteklerin etkinleştirilmesi ve pazarlama, sürdürülebilirlik ve farkındalığın geliştirilmesi ana başlıkları altında topluyor ve bu sorunların çözümü için önerilerde bulunuyor. Bunlardan bazıları şu şekilde belirtiliyor:
Yüksek üretim maliyeti karşısında, “bakanlıkça tarım ilaçları ve mineral gübreler için etkin madde içeriği esasına dayalı tavan fiyatlar belirlenmeli ve bu fiyatlara belirli aralıklarla güncellenerek denetlenmelidir. Tarımsal üretim girdilerinin KDV oranları düşürülmelidir. Toprak neminin, sıcaklığının ölçülmesi, PH metre kullanımı gibi basit dijital aletlerin çiftçiler tarafından kullanılması teşvik edilmelidir.”
Verim ve kalite kayıpları karşısında, “kapsamlı bir eğitim ve yayım projesi hazırlanıp uygulanmalı, bu bağlamda hasat döneminde ulusal ve yerel tv kanallarında yayınlanacak kamu spotları, sokak tanıtımları vb. araçlarla desteklenen bir kampanya düzenlenmelidir. Uğranılacak verim ve kayıplarının önemi nedeniyle Thidiazuron etkin maddeli yaprak döktürücülerin yasaklanması kararı yeniden gözden geçirilerek değiştirilmelidir. 19. Yerli ıslah pamuk çeşitleri tohumculuğu vergi muafiyeti…vb teşviklerle desteklenmelidir.”
Desteklerinin etkinleştirilmesi ve pazarlama konusunda, “pamuk politikalarının belirlenmesi ve uygulamasında ilgili bakanlıklar vb. kurumlar arasında koordinasyon sağlanmalıdır. Pamuk ekim alanlarının ve rekoltenin uydu teknolojilerinden yararlanılarak parsel bazında hızlı ve güvenli tahminini sağlayan bir ağ kurulmalıdır. Pamuk ekim tahminleri ÇKS ve Tapu kayıtlarından alınan Parsel Tanımlarıyla birlikte TİKAS ile entegre edilerek yürütülmelidir.”
Sürdürülebilirlik ve farkındalığın geliştirilmesi konusunda, “Ulusal Tarımsal Sürdürülebilirlik Stratejisi belirlenmeli ve destekleme, Ar-Ge, Eğitim ve Yayım faaliyetleri ve yatırımları bu stratejiye uygun şekilde yürütülmelidir. Pamukta Sürdürülebilirlik Standardı hazırlanmalı ve bu standart İyi Tarım Uygulamaları (İTU), GMO Free Turkish Cotton Garanti markası Standardı gibi ulusal ve BCI gibi uluslararası diğer standartlarla eşleştirilmeli ve bu standardı uygulatacak ve denetleyecek mekanizmalar kurulmalıdır. Organik pamuk ve İyi Pamuk Uygulamaları (İPUD) kapsamında üretim yapan çiftçiler prim, sertifikasyon giderlerine katılım vb. yöntemlerle desteklenmelidir.”